'De meeste uithalers komen nooit in de buurt van het grote geld'
Verhalen uit de praktijk
Officier van justitie Nicolle Coenen heeft de Rotterdamse haven als haar werkterrein. Zij maakt deel uit van het HARC, het Hit And Run Cargoteam waarin Douane, Zeehavenpolitie, FIOD en Openbaar Ministerie met elkaar optrekken om de drugscriminaliteit in de haven de kop in te drukken. “Als je niet weet hoe de haven werkt, dan kom je er als uithaler niet; je moet hulp van binnenuit krijgen.”
“Met het HARC proberen we zo veel mogelijk cocaïne, daar gaat het meestal om, te onderscheppen. Ook proberen we zo veel mogelijk jongens, want ook daar gaat het meestal om, aan te houden en te vervolgen voor het uithalen van drugs. Zeker dat laatste is lastig”, stelt Nicolle. “Er zijn namelijk hoge eisen waaraan een vervolging voor het uithalen van cocaïne moet voldoen.”
Daar komt bij dat er zoveel uithalers voor de rechter moeten verschijnen, dat de rechtbank overbelast dreigt te raken. Op zoek naar een oplossing voor dit probleem, is het experiment Snelle Toekomstige Meervoudige Kamer bedacht. “Dat is een zitting waarbij direct uitspraak wordt gedaan en de toekomst van de verdachte sterk meeweegt in de uitspraak. De vraag centraal daarbij: hoe kunnen we jongeren uit het circuit halen? Het meest lastige aan het experiment, is het kiezen van zaken die geschikt zijn. De kamer heeft vooral nut, vind ik, bij first offenders, jongeren die voor het eerst met justitie te maken krijgen. Onder uithalers zien we echter veel jongens die al een fors strafblad hebben.”
Onder uithalers treft Nicolle vooral jongens aan die snel geld willen verdienen of die afgeperst worden door de criminele organisatie: “Zo had ik een zaak waarbij de verdachte in elkaar was geslagen door de bende waarvoor hij cocaïne moest uithalen. Ook zien we dat jongeren al op school gerekruteerd worden om op terminals te werken waar reefer-containers staan: lege containers die schoongemaakt moeten worden voor hergebruik. Je hebt als medewerker toegang tot het terrein en kunt uithalers die in zo’n lege container wachten op hun klus bijvoorbeeld van eten voorzien.”
Trojaanse container
Opvallend is dat jongens die veroordeeld worden voor kleinere vergrijpen, zoals onbevoegd aanwezig zijn op een haventerrein, sterk recidiveren. “Ik heb verdachten gehad die negen of tien keer voor de rechter verschenen zijn. Eerst kregen ze alleen een boete, tegenwoordig hebben we artikel 138aa in het Wetboek van Strafrecht, op basis waarvan ze maximaal twee jaar gevangenisstraf kan worden opgelegd. Een echte first offender krijgt volgens de jurisprudentie de eerste keer een forse werkstraf met een flinke stok achter de deur van twee maanden voorwaardelijke gevangenisstraf. Recidivisten krijgen onvoorwaardelijke gevangenisstraffen.”
De zaak van de verdachte die door advocaat Feiner werd bijgestaan, is volgens Nicolle atypisch: “We zien niet vaak dat iemand zich onder valse voorwendselen aanmeldt om een terrein op te komen. Er was hier sprake van de verdenking dat zij de cocaïne-uithaal aan het voorbereiden waren én dat zij een poging daartoe deden. Daags na hun aanhouding zijn de drugs van boord gehaald door andere uithalers die op heterdaad betrapt werden terwijl ze uit een luik in de scheepsromp kwamen. Meestal komen de drugs binnen in containers – dat is ook waar het HARC op focust. Het kan zomaar dat dit een nieuwe modus operandi is waar we gewoon nog geen of niet genoeg zicht op hebben. Dat deze zaak voor ons atypisch lijkt, maar dat het vaker voorkomt dan wij weten.
Het andere atypische aan deze zaak, is dat uithalers meestal via een Trojaanse container het terrein opkomen: een lege container die daarna niet gebruikt hoeft te worden. Dan is er iemand binnen het bedrijf, de planner, die ervoor zorgt dat de uithaler uit deze container kan én weet waar hij moet zijn om cocaïne het terrein af te smokkelen. Hoe dit precies in zijn werk gaat, daarop hebben we nog niet voldoende grip. We werken eraan dit beter in de vingers te krijgen. Als dat lukt, kunnen we de blik op de criminele laag boven de uithalers richten. Daar zitten planners die ervoor zorgen dat uithalers hun werk kunnen doen.”
Negatieve gevolgen
Uithalers zitten in de onderste laag van criminele organisaties. In de laag daarboven vinden we vaak de planners. Daar zitten echt wel mensen tussen die verdienen en doorgroeien in de organisatie: “Ik heb een zaak tegen een planner gehad, bij wie we 7 miljoen euro op zolder vonden. Hij maalde niet eens om dat geld. Dat zegt iets over hoeveel hij moet hebben verdiend. En we kruisen af en toe wel de degens met uithalers die de duurste merkkleding en sieraden hebben. Daarnaast zijn er jongens, de meesten, die nooit in de buurt van het grote geld komen. Juist voor hen is de impact op hun leven groot; zij ondervinden enkel negatieve gevolgen van hun criminele daden. Het is vooral triest dat veel van hen niet anders denken te kunnen dan deze wereld instappen.”
Hoe dan toch een toekomst te schetsen buiten het criminele circuit? Dat is een lastige vraag: “Ik heb veel vertrouwen in de reclassering en veroordeelden krijgen lange proeftijden om hun leven langs die weg op de rit te krijgen. Maar het maakt uit waarvoor je bent veroordeeld. Wie met de handen in de coke staat, de zogenaamde verlengde invoer van cocaïne, krijgt een zwaardere straf dan mensen die het voorbereidende werk doen. Die eerste moet zitten, en dan zien we relatief weinig recidive. In het tweede geval gaat het vaak om taakstraffen en boetes. Van die veroordeelden zien we er helaas veel een paar keer terug.”