‘Criminelen hebben jou nodig, zeggen we tegen chauffeurs’
Verhalen uit de praktijk
Sinds 2020 probeert het programma Transport Facilitated Organized Crime (TFOC) chauffeurs, ondernemers en andere belangrijke spelers in de logistieke sector weerbaarder te maken tegen criminele inmenging. Kernlid Tom Torensma van de politie vertelt hoe dat in zijn werk gaat.
Waarom heeft de transportsector zo veel last van georganiseerde misdaad?
“Eigenlijk is het simpel: iedere crimineel heeft transport nodig. Of het nu om drugs, geld of wapens gaat. En om kleine of grote hoeveelheden. Het moet allemaal van A naar B. Vrachtwagenchauffeurs kunnen daarvoor de oplossing bieden. Soms doen ze dat onbewust, en wordt er iets in hun lading verstopt. Maar soms werken ze ook bewust aan criminele activiteiten mee. Dan worden ze bijvoorbeeld betaald om illegale waar van A naar B te brengen. Toch is ook in die gevallen niet altijd sprake van een vrijwillige keuze. Zo’n chauffeur heeft misschien te maken met schulden. Of wordt bedreigd of op andere manieren onder druk gezet. Nee zeggen tegen een verzoek om mee te werken kan dan heel moeilijk zijn.”
De chauffeur die we spraken werd beroofd van een grote partij autobanden. Is dat ook een voorbeeld van georganiseerde misdaad?
“Zeker. Vaak denken mensen vooral aan drugs en geld, maar bijvoorbeeld ook tabakswaar kan interessant zijn voor zware criminelen. Of dus autobanden. Alles met grote financiële waarde biedt potentie. Een crimineel netwerk blijft het liefst onder de radar. Maar als criminelen hun handel kwijt dreigen te raken, worden ze steeds brutaler en nietsontziender. Dan wordt geweld niet geschuwd. Chauffeurs hebben daar mee te maken en zo wordt criminaliteit ondermijnend.”
Wat doen jullie tegen dit soort ondermijning?
“TFOC is een brede publiek-private samenwerking tussen onder meer de politie, de Douane, de Koninklijke Marechaussee en vertegenwoordigers van de sector. Samen proberen we criminelen het werken zo moeilijk mogelijk te maken. Bijvoorbeeld door middel van gerichte controle-acties bij bedrijven en in de haven. Maar ook door preventieve maatregelen, zoals voorlichting over hoe criminelen werken. Ook via het Platform Veilig Ondernemen (PVO) helpen we ondernemers om zich weerbaar te maken tegen criminaliteit.
In de praktijk zie je vaak dat preventie leidt tot interventies. Daarom is het zo belangrijk dat we signalen uit de praktijk krijgen. Chauffeurs die niet bij het laden aanwezig mogen zijn. Klanten die alleen cash willen betalen of geen website hebben. Afwijkende locaties om te laden of lossen, schimmige figuren die daar rondlopen. Het zijn chauffeurs die dit dagelijks zien gebeuren.”
De meldingsbereidheid is dus heel belangrijk. Dat vraagt om vertrouwen. Hoe proberen jullie het vertrouwen te vergroten?
“We proberen op verschillende manieren in contact te komen met chauffeurs en ondernemers. We geven voorlichting bij bedrijven, maar gaan bijvoorbeeld ook regelmatig koffiedrinken met chauffeurs bij truckersrestaurants en rustplaatsen. Tijdens die gesprekken maken we duidelijk dat zij van waarde zijn voor criminelen. ‘Ze hebben jou nodig.’ Maar vooral ook luisteren we naar wat de chauffeurs en ondernemers ons te vertellen hebben. Want van hun ervaring kunnen we veel leren.
In die gesprekken gaat het ook over hun eigen veiligheid. Dat is logisch. Ik herinner me bijvoorbeeld dat ik op het kantoor van een transportondernemer zat. In het pand ernaast zat een bedrijfje dat op papier alleen mineraalwater verkocht. En waar continu verdachte types in en uit liepen. Typisch iets wat je als politie zou willen horen. Maar ook een situatie waar zware criminelen bij betrokken kunnen zijn. Ik weet nog dat aan de muur van die ondernemer een foto van zijn dochters hing. Logisch dat je twee keer nadenkt of je zo’n verdachte situatie dan meldt.”
Hoe voer je daar het gesprek over?
We hebben bijvoorbeeld een serious game ontwikkeld, waarin we situaties nabootsen op basis van voorbeelden uit de praktijk. En we zijn actief op evenementen als het Truckstar festival in Assen, waar veel chauffeurs bij elkaar komen. Eerst zie je ze dan afwachtend kijken: wat doe die agent hier nou? Maar vervolgens zie je: als er eenmaal één begint te vertellen over zijn ervaringen met onveilige situaties, volgen er meer.
Hetzelfde geldt voor veel ondernemers die we spreken. In eerste instantie horen we dat criminaliteit bij hen niet speelt. Maar als je doorvraagt, komen toch de voorbeelden. Soms zijn bedrijven ook boos. ‘Tien jaar geleden hadden we jullie nodig en waren jullie er niet. En nu moeten we jullie ineens helpen’, hoor je dan. Dan is het een kwestie van even een dikke huid hebben. We weten nu hoe belangrijk het is meldingen snel op te pakken en de melder op de hoogte te houden. Dan voelt hij zich gesterkt. En zal hij een volgende keer sneller geneigd zijn opnieuw een melding te doen.
De chauffeur die in België werd bestolen was best kritisch op de opvolging.
“Dat snap ik. Sowieso is het niet niks, als je bijvoorbeeld te maken krijgt met een pistool tegen je hoofd. Maar juist daarom is het belangrijk dat we het óók horen als het kwaad al geschied is. Dan bieden we via gebiedsagenten in ieder geval nazorg. En kunnen we contact opnemen met onze buitenlandse collega’s. Want het uitbouwen van ons internationale netwerk is op dit moment een belangrijk speerpunt. Tegelijkertijd investeren we in ons eigen politienetwerk. Wijkagenten bijvoorbeeld zijn vaak sterk in het onderhouden van relaties. En daarmee een belangrijke schakel om het vertrouwen van chauffeurs te winnen.”
Welke concrete resultaten hebben jullie met TFOC al bereikt?
“We hebben sinds 2020 ongeveer 400 meldingen binnengekregen: die hebben veel inzichten en informatie opgeleverd. Ruim 100 meldingen leidden tot concrete resultaten, waaronder de inbeslagname van duizenden kilo’s aan verdovende middelen en tientallen miljoenen euro’s aan illegale tabakswaar. Daarbij zijn tientallen aanhoudingen verricht. Daarnaast hebben we sinds 2020 honderden transportbedrijven bezocht en voorlichting gegeven en gesprekken gevoerd met vele honderden chauffeurs.
Onlangs hebben we ons programma ook gepitcht in Engeland. Daar zijn ze nu begonnen met een soortgelijk programma, zelfs de huisstijl hebben ze gekopieerd. En ook in Scandinavië wordt het initiatief uitgerold. Dat laat niet alleen zien dat TFOC een succes is, maar zorgt ook voor een verdere versterking. Chauffeurs gaan het herkennen. En merken dat ze er niet alleen voor staan.”