Reportage over het HEIT: kleine misstanden niet groter laten worden
Verhalen uit de praktijk
Het Haags Economisch Interventie Team (HEIT) trekt er een paar keer per maand op uit om malafide bedrijvigheid binnen de gemeentegrenzen aan te pakken. In het kielzog van deze controles worden drugscriminaliteit, het witwassen van crimineel geld en illegaal gokken ook een hak gezet. Op een zaterdagavond in september zijn de politie, de Douane, de Belastingdienst, de Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit en de dienst Sociale Zaken van de gemeente Den Haag mee met een controle. Voor het eerst gaat de Kansspelautoriteit ook mee, waardoor er bij de controles extra aandacht is voor illegaal gokken. Martijn Hilvers is de coördinator van het HEIT en stemt de actie af met alle betrokken partijen.
Terwijl hij naar de briefingsruimte op het Haagse gemeentehuis loopt, vertelt Martijn dat het HEIT in 2007 officieel opgericht is vanwege grote problemen met koffiehuizen in Transvaal. “We wisten eerst niet goed wat we tegen deze veelzijdige problemen konden beginnen, tot het idee van een integrale aanpak opkwam. Door onze krachten te bundelen konden we ons een beter beeld vormen van wat er aan de hand was en met een sterk gezamenlijk antwoord komen. Die aanpak was zo succesvol, dat we haar uitgebreid hebben naar de rest van Den Haag. En niet alleen voor de horeca maar ook voor de detailhandel en de automotive branche.”
Het team dat de controles vanavond uitvoert, zit klaar in de briefingsruimte. Een medewerker van de politie neemt de casussen door. Het gaat over ondernemingen waar vaker illegaal gokken is geconstateerd, zaken die nooit een klant binnen hebben en waar het personeel er vaak een uitkering op nahoudt. Martijn legt uit: “Een casus komt vanuit een van de aan het HEIT deelnemende partijen, meestal het wijkteam van de politie. Zij zitten er het dichtst bovenop. Het probleem in Den Haag is best groot: hele winkelgebieden waar ooit keurige zaken zaten, verloederen. Straten waar je dertig belhuizen en twintig supermarkten hebt zitten. Ons werk kan leiden tot sluitingen maar ook extra voorwaarden in de vergunningen voor winkels. Wat er dan weer toe kan leiden dat een malafide onderneming eieren voor zijn geld kiest en verkast. Op deze manier helpt ons werk ook in de aanpak van ondermijnende criminaliteit. We zitten criminele organisaties dwars met onze controles, zeker als het gaat om bijvoorbeeld illegaal gokken, en we verbeteren zo het ondernemersklimaat in de stad.”
Bossen bloemen
De eerste stop van de twee geblindeerde undercoverbusjes is een snackbar in een van de vele winkelstraten die Den Haag rijk is. Iemand die voor de deur aan de koffie zit, krijgt de controleurs in de gaten en begint driftig te bellen en te gebaren. Zijn waarschuwingen komen te laat: het team heeft een heterdaad. Achterin de zaak spelen vier mannen Turks poker. De asbakken op tafel zijn goedgevuld met as en peuken, onder de toonbank liggen flessen sterke drank en de dame in de bediening blijkt ‘toevallig’ net aan haar eerste werkdag begonnen. Martijn glimlacht: “We kunnen onze busjes volleggen met bossen bloemen; in de zaken die wij controleren is er altijd minstens één personeelslid die net zijn eerste werkdag heeft. Er zitten drie medewerkers van de dienst Sociale Zaken bij het HEIT. Zij vinden op onze controles veel meer valse uitkeringen dan de rest van de dienst bij elkaar. Dat is het effect dat wij hebben: samen kun je veel meer bereiken dan de speldenprikken die je als dienst alleen kunt uitdelen.” Als het team de snackbar verlaat, schimpt de eigenaar, een paar boetes rijker: “Bedankt en tot ziens, hè. Wanneer komen jullie weer langs?”
Rustige avond
De tweede locatie die het team aandoet, is een koffiehuis in een woonwijk. Hier blijkt iedereen gezellig aan de rummikub te zitten. Een medewerker van de Kansspelautoriteit vraagt voor de vorm of ze met of zonder geld spelen. Waarop het gevatte antwoord is: “Wat denk je zelf? Wij zijn arm, man.” Intussen constateert de politie dat er buiten vier geavanceerde camera’s aan de gevel bevestigd zijn die alle bewegingen vanuit de straten rond het koffiehuis registreren. “En de beelden streamen live in de zaak, dus ze hebben ons aan zien komen. We kunnen niks, maar ik kan me zomaar voorstellen dat ze twee minuten geleden nog niet aan het rummikubben waren.”
De rest van de avond verloopt rustig. Het team treft nog een aantal keer personeelsleden aan die bij de Sociale Dienst ingeschreven staan, nemen een goktafel in beslag en hier en daar wordt wat tabak in beslaggenomen. “Geen grote vangsten dus”, stelt Martijn de volgende dag via de telefoon. “Maar dit soort controles heeft altijd effect. Ondernemers zien dat we ze in de gaten houden. Wij steunen de bonafide zakenlui zodat zij hun werk ongestoord kunnen blijven doen, wat een geruststellende idee is voor hen. De malafide ondernemers worden toch altijd net een beetje zenuwachtiger van onze acties, omdat zij daardoor echt voelen dat ze niet zomaar overal mee wegkomen.”
Voor het HEIT zijn de controles ophaalmomenten, zoals Martijn het noemt. “We komen niet pas kijken als het helemaal mis is, we controleren op kleinere misstanden. Bijvoorbeeld op de voedselveiligheid, het binnen roken en of iedereen netjes volgens de regels in dienst is. Veel van wat we bij de controles aantreffen, is reden voor nader onderzoek. Het komt erop neer dat onze controles ervoor zorgen dat kleine misstanden geen grote misstanden worden. Als je met kleine vergrijpen al last krijgt, is de stap naar grotere misstanden hopelijk minder aantrekkelijk.
Soms doen we wel een grote vangst. Zo troffen we in Zoetermeer een keer een heel drugslab aan. En we zijn in het verleden ook weleens op grote partijen wapens gestuit. Dat zijn uitzonderingen, hoor, maar omdat de politie erbij is, kunnen we in dat soort gevallen direct de juiste maatregelen nemen.”
Neerwaartse spiraal
Na zoveel jaar operationeel te zijn geweest in de stad, is het HEIT een geoliede machine geworden. Veel signalen pikt het HEIT op via de wijkteams van de politie. Alle wijkteams hebben minstens één keer in de maand iemand van het HEIT over de vloer. “Dan bespreken we of er nog signalen zijn waar wij op kunnen handelen. Dat kan een klacht zijn dat er bij een snackbar binnen gerookt wordt, maar er kan bij de politie zelf ook een verdenking zijn van illegale praktijken als gokken en het verhandelen van sterke drank. We doen het echt met elkaar voor de stad en voor de ondernemers die wél met de beste bedoelingen hun zaak bestieren. Want vergis je niet: als wij niks doen dan leg je het als nette ondernemer op een gegeven moment af tegen degenen die zich niet aan de regels houden. Ons werk beschermt de winkelstraten en bedrijfsterreinen tegen een neerwaartse spiraal van louche zaken die met minder kosten opereren dan bonafide ondernemers.”
Gelukkig zijn er nog altijd meer ondernemers met goede bedoelingen, weet Martijn. “Velen van hen doen het gewoon goed. Sommige ondernemers doen iets fout, maar zijn zich er niet van bewust dat ze iets verkeerd doen. Zij zijn blij met onze controles, want op basis van onze bevindingen voeren ze enorme verbeteringen door in hun bedrijfsvoering. Het gaat ons om winkelbazen die hun leven nooit beteren en een negatieve invloed hebben op de veiligheid in een wijk of winkelstraat. Die moeten we hard aanpakken. En natuurlijk worden we daarin ook veelvuldig tegengewerkt. Ik heb het meerdere keren gehad dat we na verschillende hercontroles een laatste waarschuwing gaven en er daarna ineens een andere eigenaar was. Dan kun je op je vingers nagaan dat er iemand op de achtergrond probeert je te slim af te zijn. En weet je, dat is ook het kat-en-muisspel dat je speelt. Het gaat erom dat je niet zomaar wegkomt met duistere praktijken. Dat proberen we in de kiem te smoren door onze aanpak met het economisch interventieteam. Hier in Den Haag zien we dat het zin heeft om de bedrijven met slechte intenties zo vroeg mogelijk dwars te zitten. Op andere plekken in het land zien ze dat ook, wij krijgen steeds meer navolging in andere steden en dat vind ik misschien nog wel het grootste compliment.”
