Ingenomen spullen uit criminele activiteiten die minder waard zijn dan 100 euro zichtbaar investeren in de samenleving. Dat is het doel van de pilot Maatschappelijk Herbestemmen (MaHer). Een bekend voorbeeld is de inbeslagname in de haven van Rotterdam: de politie vorderde de slaapzakken van opgepakte uithalers. Deze slaapzakken werden vervolgens uitgedeeld aan dak- en thuislozen.
In deze podcast gaan we op pad in de Rotterdamse haven. Dit doen we samen met Janneke Sluijs van het Openbaar Ministerie. Zij leidt ons rond en biedt een kijkje in de ‘hotelcontainers’ waar regelmatig uithalers verblijven. Ook spreken we Léon Verzijden van de gemeente Schiedam over project De Steigers. Dit project richt zich op het terugbrengen van crimineel geld in de Schiedamse wijk. Met de opbrengst uit dit criminele geld is een pand ingericht dat nu een ontmoetingsplek is voor jongeren die dreigen uit de maatschappij te vallen.
Podcast: Maatschappelijke Herbestemming
00:00:00
Ewout: Dit is een podcast van het ministerie van Justitie en Veiligheid over het brede offensief tegen de georganiseerde misdaad.
00:00:10
Anouar Koudadi: Uiteindelijk streven is dat we dit gewoon veel vaker doen, dat het gewoon een structurele manier wordt van afdoening van in beslag genomen goederen.
00:00:17
Léon Verzijden: Dit is eigenlijk precies zoals het hoort te gaan. Hè, hartstikke mooi! Je pakt wat van de criminelen, af en toe komen gewoon terecht bij De Steigers ja, wij kunnen er heel veel mee, dus het is gewoon hartstikke leuk, echt echt heel blij en heel dankbaar worden.
00:00:33
Ewout: Deze podcast gaat over het maatschappelijk herbestemmen van spullen die zijn afgepakt van criminelen. Het is een pilot waarbij goederen goedkoper dan 100 euro naar een goed doel gaan. Het project kreeg landelijke bekendheid door de donatie van slaapzakken aan de Pauluskerk in Rotterdam. Die slaapzakken kwamen van opgepakte uithalers die in de Rotterdamse haven drugs uit containers moeten halen. Samen met Janneke van het Openbaar Ministerie ben ik met de auto op weg naar de haven, omdat daar ook gereedschap wordt achtergelaten, en dat kunnen ze goed gebruiken bij De Steigers in Schiedam. Achter het stuur, Janneke van het Openbaar Ministerie, waar zijn we naartoe op weg?
00:01:32
Janneke: We zijn onderweg naar de Maasvlakte, nou de tweede Maasvlakte om precies te zijn, en daar staat een container waar spullen in worden bewaard die bij uithalen zijn aangetroffen, de spullen die zij daar laten liggen, daar, die werden Normaal altijd vernietigd, maar sinds kort geven we die een nieuwe bestemming. Vanuit maatschappelijk herbestemmen doneren we die aan een goed doel.
00:01:52
Ewout: We gaan dus nu kijken in zo'n container wat daar allemaal in ligt. Het is best een eind rijden nog, hè, vanaf de rechtbank!
00:01:59
Janneke: Ja, we zijn inderdaad gestart bij het Openbaar Ministerie, de rechtbank in de stad, bij de kop van Zuid in Rotterdam, en het is ongeveer drie kwartier rijden en dan pas ben je op de Maasvlakte dus het ligt een heel eind uit de stad.
00:02:12
Ewout: En toch, als jullie mensen aanhouden, daar, als de politie mensen aanhoudt en jullie laten die verhoren, dan hebben ze altijd een hele logische verklaring of vaak een logische verklaring voor waarom ze daar dan zijn.
00:02:24
Janneke: Ja, voor een Tinder date bijvoorbeeld of ze zeggen dat ze aan het trainen waren, aan het hardlopen waren en dat ze in een uurtje van, nou ja, vanuit de stad naar de haven zijn gerend en dan zeggen wij vaak van: Goh, misschien, moet je je dan opgeven voor de Olympische Spelen, want dan heb je nou ja, 42 kilometer in een uur gerend of ze gaan sterren kijken, ze zoeken de boot naar Engeland, maar die vertrekt ook niet vanuit de Maasvlakte.
00:02:54
Ewout: Wat er dus wel gebeurt op die tweede Maasvlakte waar we naartoe onderweg zijn, is dat er veel containers worden verlaten en we gaan kijken bij zo'n container. Er zijn een soort hotelcontainers ook die jullie soms vinden daar.
00:03:05
Janneke: Ja klopt het zijn eigenlijk trojaanse containers, hotelcontainers kunnen soms hetzelfde zijn, maar een trojaanse container, nou het woord komt van het paard van Troje. Dus dat is een container waarin de uithalers ongezien het terrein op proberen te komen. Dus die stappen dan ergens anders, op een bedrijventerrein bijvoorbeeld in de container. Ongezien proberen ze in die container het haventerrein op te komen en dan komen ze daar daaruit om hun klus te klaren. En een hotelcontainer is een container waarin zij soms wel een week verblijven op het haventerrein, in afwachting van de container met cocaïne, omdat ze niet altijd van tevoren weten wanneer die container nou precies ja, het haventerrein op wordt geladen.
00:03:46
Ewout: Dus dus dan woon je tijdelijk in een omgebouwde zeecontainer op dat afgelegen haventerrein om je werk te kunnen doen?
00:03:54
Janneke: Ja, en daar heb je bijvoorbeeld ook nou ja, de slaapzakken voor nodig, omdat het in zo'n container hartstikke koud is, je daar de nacht moet door moet brengen. Maar we vinden daar ook bijvoorbeeld eten en drinken, powerbanks, gereedschap om containers open te breken, en dat soort dingen allemaal.
00:04:17
Ewout: Nou, we lopen naar binnen komen bij een grote bak, dus even graaien eens even kijken wat er allemaal in zit. Nou, dit is duidelijk, het is een accuboor. Ja, als jij even vasthoudt gaan we nog even verder kijken, een breekijzer.
00:04:37
Janneke: Precies.
00:04:47
Ewout: Nou, dit zijn van die banden bij Short, inderdaad, en dan nog echt gereedschap van een inbreker.
00:04:57
Janneke: Een betonschaar ja, die worden gebruikt om de zegels door te knippen die aan de containers vastzitten aan de buitenkant.
00:05:05
Ewout: En zijn alle dingen die jullie in beslag nemen geschikt om om een nieuwe bestemming te geven?
00:05:10
Janneke: Nee, voor de pilot richten we ons op voorwerpen, goederen onder de 100 euro en de uithalersspullen zijn dat eigenlijk bijna altijd wel, dus veel van de uithalersspullen wel, maar verder valt daar niet alles op onder.
00:05:22
Ewout: Dus dit gereedschap gaan we zo meteen meenemen en dat gaan we, ja, alsof we uithalers zijn, vervoeren in de grote sporttassen.
00:05:31
Janneke: Ja, sporttassen vinden we vaak. We zien ook nog wel eens backpacks en die gebruiken de uithalers om de cocaïneblokken van het terrein af te tillen.
00:05:38
Ewout: Ja, dit is een hele bak, een hele bak vol. Laten we denk ik maar in gaan laden, toch? Is goed. Er is heel veel gereedschap, waar de prijskaartjes nog aan zitten.
00:05:53
Janneke: Ja, helemaal gloednieuw in verpakkingen treffen we het soms aan als we snel zijn en de uithalers aanhouden. Kijk dus, het zit nog helemaal in een tas bij elkaar, een heel setje van wat ze nodig hebben.
00:06:07
Ewout: Hoe is het idee ontstaan om dit nou, om dit niet meer weg te gooien, maar om dit een nieuwe bestemming te geven?
00:06:13
Janneke: Dat komt eigenlijk omdat er een pilot is landelijk over maatschappelijke herbestemmen en toen hebben we gekeken naar welke spullen treffen wij nou heel vaak aan en en welke spullen worden sowieso niet teruggegeven aan hun rechtmatige eigenaar? En ook hebben we gekeken naar: hoe kunnen we die spullen weer een goeie maatschappelijke rol geven? En het gereedschap gaan we natuurlijk teruggeven aan een werkplaats waar jongeren weer opgeleid worden om aan de slag te kunnen gaan. Dus dan is de cirkel weer rond.
00:07:01
Ewout: Van de haven naar Schiedam naar het pand van Leon, project De Steigers. Een groot spandoek hangt erboven afgepakt, mede mogelijk gemaakt door afgepakt crimineel geld. Nou gaan eens even kijken, u bent Leon!
00:07:20
Léon Verzijden: Ja, goedemiddag, Leon Verzijden inderdaad van de gemeente Schiedam en coördinator van dit pand, De Steigers. Waar zijn we hier? We zijn nu in Schiedam-Zuid eigenlijk de wijk de Gorzen in de Dwarsstraat 42.
00:07:33
Ewout: Een groot spandoek boven de deur, waarop daar ook staat hoe dit pand betaald is.
00:07:38
Léon Verzijden: Ja, dat klopt inderdaad, het geld is vrijgekomen vanuit een criminele organisatie en toentertijd heeft minister Yesilgoz de opdracht gegeven om samen met de toenmalige burgemeester Lamers van we zoeken, een wijk waar we het geld terug kunnen brengen van criminelen in de wijk. Nou, en daar is dus samen heel wat overleg geweest met OM, Justitie en Veiligheid en de Rijksvastgoeddienst om dit te gaan realiseren en nu zijn we in dat pand. Ja, nu zijn we in het pand. Inderdaad, ja, hartstikke leuk! Ik vind het leuk om eens even rond te kijken natuurlijk. We gaan als eerst even naar boven, want het pand is multifunctioneel; de benedenverdieping zo zal je wel zien, wordt gebruikt als een soort werkkantine/werkplaats en de bovenruimte gaat gebruikt worden door participanten die een relatie hebben met jongeren in de criminaliteit of met school of met leerwerktrajecten en ook met jongerenwerk. Hier hebben we bijvoorbeeld twee ruimtes verhuurd aan de businessclub. De businessclub is een bedrijf. Die moesten elders uit een andere locatie in Schiedam en die zijn participant geworden van ons project De Steigers.
00:08:40
Ewout: En dit zijn dus andere bedrijven of organisaties die weer met jongeren samenwerken, met jongeren in de criminaliteit?
00:08:48
Léon Verzijden: Nee, niet alleen in de criminaliteit, maar ook kinderen die uitvallen op school, maar ook ouderen. Want we hebben een doelgroep als 35 jaar, die moeilijk aan een baan komen om wat normen en waarden bij te brengen.
00:09:00
Janneke: Ja.
00:09:06
Léon Verzijden: Nou, het belangrijkste is inderdaad als je een aanvoer krijgt van de jongeren die hier naartoe moeten komen. Enerzijds gaan we dat ook doen met met scholen, hè met Zadkine college, met Albeda-college en die komen daar eigenlijk met jongeren die uitvallen op school. Het is een project dat ook gezegd wordt vanuit OM en JenV. We willen er heel veel van leren. Hé, we maken ook een soort handboek van, dat we eind ‘26 kunnen aanbieden en kunnen zeggen: als je nog een keer zoiets op wil gaan starten, wat ook gaat gebeuren in andere gemeentes dan ja, dan heb je een aantal uitgangsposities wat je zeker niet moet doen en wat je zeker wel moet doen.
00:09:39
Ewout: En er is dus van alles uit te vogelen, van alles te regelen, en u bent de landelijke proeftuin?
00:09:45
Léon Verzijden: Wij zijn de landelijke proeftuin ja en daar hou ik van. Ja, ik zeg altijd zo: hoe groter de chaos, hoe leuker ik functioneer, dus ik hou daar wel van.
00:09:52
Ewout: Maar we gaan hier beneden nog eens even verder kijken, want hier komen we natuurlijk voor een deel ook voor. Dat is de werkplaats.
00:09:59
Léon Verzijden: Ja, klopt, hier gaan we richting de werkplaats, wat we wel gedaan hebben toen we het project hebben gestart, hebben we tegen de omwonenden gezegd van we gaan een werkplaats inrichten wat we hier precies nog gaan doen, dat is nog heel erg de vraag van wat voor type kinderen krijgen we aangeboden? Moeten we hier een timmerwerkplaats maken? Moeten we hier een fietsherstelplaats gaan maken? Maar we hebben wel tegen alle bewoners gezegd: hebben jullie nou gereedschap, of hebben jullie nou materialen? Of hebben jullie hout? Graag kom het bij ons brengen. We hebben er allemaal wat aan. Dus nou, je ziet hier al een aantal schappen vol liggen met stuks gereedschap, ja, steeksleutels, bijtels, dat is hartstikke leuk. We missen nog wat elektrisch gereedschap, dus dat zou helemaal mooi zijn als dat hier binnen zou kunnen komen.
00:10:39
Ewout: Nou, we hebben wat meegenomen, zo meteen uit de haven. Ik ga even naar naar Anouar Koudadi van het ministerie van Justitie en Veiligheid. Waarom is dit een belangrijk project?
00:10:48
Anouar Koudadi: Nou, dit is een belangrijk project, omdat we eigenlijk willen verkennen hoe je maatschappelijk kunt herbestemmen in het land. Maar voordat we daar komen, dan hebben we eigenlijk aan de hand van verschillende pijlers: oké, waar zitten de pijnpunten, wat kunnen we leren? Waar zitten de drempels en gaandeweg leren we eigenlijk nu al heel veel. Dit is maar de eerste pilot en dat is wel de insteek geweest om gaandeweg steeds meer te weten te komen over hoe dat maatschappelijk herbestemmen nou in z'n werk gaat. En wat dat betreft hebben we een hele goeie aan Schiedam, en deze pilot hier, de Steigers.
00:11:23
Ewout: Wat zijn de belangrijkste inzichten tot nu toe? Zo'n half jaar, driekwart jaar zijn we nu, na de opening van het pand?
00:11:29
Anouar Koudadi: Ja, nou, het is eigenlijk ook een beetje, zoals Leon zegt, ja, er spelen heel veel praktische vragen, die waar je toch eigenlijk aan de voorkant al goed over had kunnen nadenken, en die lopen, die komen we nu gaandeweg tegen. Maar dat nemen we allemaal mee weer in de volgende pilot. Wat we eigenlijk willen bereiken, is heel zichtbaar maken, ook aan de samenleving, dat hetgeen wordt afgepakt ook echt wel een goede bestemming krijgt. We willen vooral ook aantonen dat misdaad niet loont en ja, je hoort het, je hoort er veel over in de media, in de politiek. Maar dit is nou echt een concreet voorbeeld. Dat nou, ja, als je als je toch gaat begeven in de criminaliteit, de spullen worden gewoon afgepakt en kijk maar in de wijk, een heel groot, duidelijk pand, ook aan de voorkant staat er ook gewoon afgepakt nou ja, dat is, dat maakt wel kenbaar aan de samenleving dat misdaad niet loont, maar ook aan de jongeren. En dan is het een hele mooie cirkel dat we in zo'n pand ons ook richten op een jonge doelgroep, we eigenlijk ze ook proberen verder te brengen. Maar ze zien ook echt een sterk element van preventie, om ze, maar ja, om te voorkomen dat ze in de misdaad terechtkomen.
00:12:33
Ewout: Het idee maatschappelijk herbestemmen, het is nieuw in Nederland, maar op andere plekken in Europa wordt het al breder ingezet, hè.
00:12:40
Anouar Koudadi: Ja, dat klopt, dat is eigenlijk, dat dient ook een beetje ter inspiratie van wat wij hier in Nederland proberen. Je ziet dan in verschillende landen, dat dat maatschappelijke herbestemmen eigenlijk al bestaat. Een mooi voorbeeld is Italië. Italië is ook wel echt een land waar we naar kijken vanuit het ministerie van Justitie en Veiligheid, omdat zij natuurlijk die ondermijningsproblematiek al veel langer kennen, met maffia en daar hebben ze eigenlijk ook maatschappelijk herbestemmen helemaal uitgerold en met mooie resultaten. En daar kijken we ook naar en daar willen we ook heel graag van leren.
00:13:14
Ewout: Nou, de achterbak gaat open. We staan dus voor de deur van het pand van De Steigers en we zijn klaar om de spulletjes aan Leon te gaan overhandigen, al die zware tassen met spullen. Er is natuurlijk geen pijl op te trekken wat jullie per keer kunnen meenemen.
00:13:41
Janneke: Nee, het verschilt ook heel erg voor hoeveel uithalers we vinden en hoeveel Trojaanse en hotelcontainers we aantreffen in de haven, en dat is ja, daar hebben wij geen invloed op.
00:13:50
Ewout: Nee, nee, maar goed, we hebben nu toch een hartstikke mooie hoeveelheid spullen en die gaan we, die gaan we brengen aan Leon.
00:13:58
Léon Verzijden: Laat zien allemaal wat leuk zeg. Kom verder, kom verder, hier doen we het voor.
00:14:04
Janneke: Je kan dat op de tafel neerzetten, dan kan je een beetje zien wat er inzit.
00:14:21
Léon Verzijden: Zware tassen zo te zien. Bijna nog nieuw.
00:14:22
Janneke: Sommige zijn nog helemaal nieuw in de verpakking. Nou, hier zul je ook misschien wel wat aan hebben.
00:14:30
Léon Verzijden: O netjes schroeftol, zeker wel, we hebben nog helemaal geen enkele schroeftol, dus dat is dat is zeer welkom.
00:14:36
Janneke: Verschillende schroevendraaiers. Koevoet.
00:14:38
Léon Verzijden: Gereedschap is allemaal echt wel zwaar. Gereedschap komt ook van boeven he. Ja, nee, inderdaad, ik zie het al helemaal voor me. Dit is eigenlijk precies zoals het hoort te gaan. Hè, hartstikke mooi, je pakt dat van de criminelen af en het komt terecht bij De Steigers. Ja, wij kunnen hier heel veel mee, dus is gewoon hartstikke leuk en echt echt heel blij en heel dankbaar voor dank. Dank, dank.
00:15:08
Ewout: Zei Leon Verzijden van De Steigers in Schiedam. Het gereedschap komt daar dus goed van pas. Het project is een proeftuin voor maatschappelijke herbestemming, ook op een aantal andere plaatsen in Nederland wordt geëxperimenteerd met het teruggeven aan de maatschappij van spullen die zijn afgepakt van criminelen om ervan te leren en om er later beleid van te maken.
Dit was een podcast van het ministerie van Justitie en Veiligheid over het brede offensief tegen de georganiseerde misdaad. Wil je meer weten over ondermijning? Kijk dan op www.Nederlandtegengeorganiseerdemisdaad.nl. Heb je het idee dat ook bij jou in de buurt sprake is van ondermijning? Bel dan met Meld Misdaad Anoniem, telefoonnummer 0800 7000