Snelle motorboten halen drugs van andere schepen. Semi-onderzeeërs vervoeren drugs uit Zuid-Amerika via West-Afrika naar Europese havens. Weinig daarvan ontsnapt aan het oog van de analisten en liaisonofficieren die werken bij het Maritime Analysis and Operations Centre – Narcotics (MAOC-N) in Lissabon. De operationele informatie die hier dagelijks gedeeld wordt speelt een cruciale rol bij het onderscheppen van drugs en het aanpakken van criminele netwerken.
Beeld: © Rijksoverheid
MAOC-N is een uniek Europees samenwerkingsverband van negen lidstaten, waaronder Nederland. Het richt zich op de aanpak van internationale drugssmokkel via zee en lucht. Sinds 2024 zijn ook Duitsland en België aangesloten en de Verenigde Staten fungeren als vrijwel volwaardige partner. MAOC-N speelt een belangrijke rol in het coördineren van interventies, het analyseren van verdachte vaarroutes en het in kaart brengen en efficiënt inzetten van beschikbare capaciteit. Het centrum bundelt informatie en schakelt snel tussen landen en diensten. Zo kan het zich effectief aanpassen aan de steeds veranderende tactieken van criminele netwerken.
Van Zuid-Amerika naar West-Afrika
Waar de meeste aandacht in de Nederlandse media uitgaat naar drugssmokkel via containers in Europese havens, richt het MAOC-N zich juist op schepen op open zee. Dat zijn vaak vissersschepen, jachten of “low profile vessels”: semi-onderzeeërs die moeilijk te detecteren zijn. ‘We zien steeds vaker dat cocaïne vanuit Zuid-Amerika niet rechtstreeks naar Europa wordt verscheept, maar via West-Afrika,’ legt Sandra* uit. Zij is uitgezonden als liaison voor de Nederlandse politie, die al sinds de oprichting in 2007 lid is van MAOC-N in Portugal. Ze werkt vanuit haar rol als Nederlandse politieliaison voor de ambassade én is verbonden aan MAOC-N.
Eerder ingrijpen
Sandra vervolgt: ‘In West-Afrika worden de drugs overgeladen op kleinere schepen, die het vervolgens verder brengen. Soms gebeurt dat overladen zelfs verder weg, tot wel honderden zeemijlen uit de kust.’ Een zorgwekkende ontwikkeling, vindt Sjoerd Top, sinds 2021 directeur van MAOC-N: ‘West-Afrika is een kwetsbare regio, met weinig capaciteit om maritieme interventies uit te voeren.’ Onder andere over deze ontwikkeling richting West-Afrika informeerden Sandra en Sjoerd Top de minister van Justitie en Veiligheid, die medio februari het MAOC-N bezocht. Top vertelt: ‘Als we weten dat er drugs onderweg zijn, proberen we eerder in de logistieke keten in te grijpen. Bijvoorbeeld al in het Caribisch gebied, samen met partners als de Nederlandse, Franse en Amerikaanse marine.’
Netwerk is goud waard
Volgens Top is de koppeling met het netwerk van deelnemende diensten essentieel. Dat zijn onder meer de politie, het OM, de douane, de luchtmacht en de marine. ‘Als er bij ons een hulpvraag bij of een signaal over verdachte activiteiten vanuit een ander land binnenkomt, waarbij Nederland kan helpen, weet Sandra precies wie zij moet benaderen in Nederland,’ zegt Top. ‘En andersom ook. Zij brengt het hele netwerk mee – dat is goud waard.’ Sandra beaamt dat en legt uit wat ze zo mooi vindt aan haar baan: ‘Je zit hier dicht op de operatie. Voor veel politiemensen is dat het mooiste wat er is,’ zegt zij.
Sanne Liefers
Kleinschaligheid en flexibiliteit
Sanne Liefers, beleidsmedewerker Internationale en Caribische Aangelegenheden bij het ministerie van Justitie en Veiligheid, is dossierhouder MAOC-N en onder andere betrokken bij de zogeheten Financial Board. Die houdt toezicht op de financiële gezondheid van het samenwerkingsverband. ‘Mijn rol draait vooral om de vraag: wordt het geld dat we in MAOC-N investeren goed besteed? En het antwoord daarop is volmondig ja. MAOC-N is een kleine, wendbare organisatie met korte lijnen en weinig bureaucratie. Juist dat maakt het zo effectief. De meeste financiering komt uit de Europese Unie en de jaarlijkse Nederlandse bijdrage is relatief bescheiden, terwijl de opbrengsten groot zijn.’
Volgens Liefers is het belangrijk dat Nederland actief deelneemt aan MAOC-N. ‘Drugshandel is per definitie grensoverschrijdend. Nederland is een afzetmarkt van drugs, maar ook een drugsproducerend- en doorvoerland. Bovendien heeft Nederland een belangrijke ligging als het gaat om scheepsvaartroutes. Alleen samen met andere landen kunnen we echt iets betekenen tegen de georganiseerde criminele netwerken.’
Vertrouwen is het sleutelwoord
In de vorm van data en meldingen van partners stroomt er bij MAOC-N continu operationele informatie binnen. Zoals het signaal dat een bepaald schip om onverklaarbare reden opeens van koers wijzigt. Een team van analisten beoordeelt dit soort informatie en vervolgens bepalen de betrokken landen wie actie onderneemt. Dan telt vooral: wie is het best in staat om snel en effectief te handelen? ‘Ik zeg het altijd zo: we care less about who gets the credits binnen MAOC-N,’ benadrukt Top. Als het maar gebeurt. Soms heeft Nederland de informatie geleverd, maar voert Spanje de interventie uit. Dat vinden we prima, zolang de criminele organisatie maar aangepakt wordt.’
Informatie als wapen
Een sprekend voorbeeld is een zaak waarbij Sandra informatie via MAOC-N informatie doorspeelde over een schip dat vanuit het Caribisch gebied onderweg was naar Spanje, vermoedelijk met cocaïne aan boord. ‘Uiteindelijk hebben de Spaanse autoriteiten het schip onderschept. Een prachtig resultaat, met Nederlandse input – maar met een interventie in Spanje. Dat is precies hoe het moet werken.’
Hulp buiten Europa
MAOC-N heeft niet alleen toegevoegde waarde in de dagelijkse operatie, maar ook bij het versterken van netwerken en het wegnemen van barrières. Zo ondersteunt het centrum de havenautoriteiten van Guayaquil in Ecuador – een van de grootste exporthavens voor cocaïne richting Europa – bij het opzetten van een informatieknooppunt, naar model van MAOC-N zelf. Top en Sandra bezochten onlangs Suriname. Daar maakten ze afspraken over samenwerking met de Surinaamse autoriteiten. Samen willen ze criminele netwerken bestrijden aan beide kanten van de Atlantische Oceaan. Sindsdien komt er bijna dagelijks relevante informatie over verdachte activiteiten vanuit Suriname binnen bij MAOC-N.
Inzicht in werking criminele netwerken
Ondanks recordvangsten blijft de prijs van cocaïne op straat stabiel. Is het werk van MAOC-N en haar partners dan dweilen met de kraan open? ‘Nee, want iedere drugsvangst levert bewijs op’, zegt Top. ‘Iedere verdachte die we pakken, is er één minder. En elk inzicht over de werking van een crimineel netwerk, brengt ons weer een stap dichter bij ontmanteling. Dat is een belangrijke winst die we niet uit het oog moeten verliezen.’ Sandra vult aan: ‘Een kilo cocaïne minder is niet het belangrijkste doel. De informatie levert ook onderzoeken op naar witwaspraktijken, vastgoedcriminaliteit, corrupte havenmedewerkers en andere ondermijnende activiteiten. Vervolgens kun je flinke klappen uitdelen.’
De menselijke factor
In de samenwerking draait het veel om analyses, techniek, data en strategie, maar uiteindelijk is het mensenwerk. ‘De sleutel van MAOC-N is vertrouwen,’ zegt Top. ‘En dat bouw je niet in spreadsheets, maar in het onderlinge netwerk. Door elkaar te kennen, samen te werken, elkaar iets te gunnen.’ Sandra beaamt dat. ‘Dit werk vereist vertrouwen tussen de betrokken landen en vooral tussen de liaisonofficieren. We zitten letterlijk op dezelfde gang van het kantoor in Lissabon, dus we lopen gewoon bij elkaar binnen. Als ik met een vraagstuk zit waarbij Portugal of Spanje betrokken is, loop ik even langs of bel ik meteen de betreffende collega.’
Juridische verschillen als kans
De internationale samenwerking kent uitdagingen. Verschillen in wetgeving bijvoorbeeld. De Franse marine mag wel drugs in beslag nemen, maar geen verdachten arresteren als het smokkelschip niet onder Franse vlag vaart. Tenzij ze op het schip mee terugvaren naar Frankrijk, wat weken kan duren. ‘In zo’n geval laat de marine de bemanning soms gewoon maar gaan,’ vertelt Top. Ook hier biedt goede samenwerking echter kansen. ‘Dan vliegen we Portugese agenten naar Kaapverdië, wat een vaste samenwerkingspartner is van Portugal op het gebied van maritieme controle en preventie van drugssmokkel, laten ze daar aan boord gaan en de benodigde arrestaties verzorgen. Zo voeren we in samenwerking met meerdere landen de actie uit en vullen we elkaar aan. Precies waar MAOC-N voor bedoeld is.’
*Om veiligheids- en privacyredenen wordt in dit artikel een gefingeerde naam gebruikt voor de medewerker van de politie.
Beeld: © MAOC