Je ziet ze niet, maar ze zijn er wel: illegale activiteiten op legale plekken. Breda pakt die activiteiten extra hard aan met 8 ondermijnings-BOA’s; handhavers die specifiek letten op signalen die kunnen wijzen op georganiseerde misdaad. Wat doen die BOA’s anders dan de politie en andere ketenpartners? En waarom loopt de gemeente Breda voorop in deze aanpak?
De BOA’s in Breda richten zich op het verzamelen van informatie, het oppikken van meldingen, onderzoeken meldingen aan meldpunt Meld Misdaad Anoniem en het delen van kennis en informatie. Nieuw daarbij is dat de ondermijnings-BOA’s het voortouw nemen in de jacht op georganiseerde misdaad. Politie en andere inspecties gaan met hén mee en niet meer andersom. De gemeentelijke toezichthouders werken vanuit het bestuursrecht en handhaven onder andere op vergunningen. Daarmee maken de BOA’s het voor criminelen lastig om illegale activiteiten onder te brengen in legale bedrijven.
Breda zet als eerste gemeente in Nederland speciale buitengewone opsporingsambtenaren (BOA’s) in bij de aanpak van de georganiseerde misdaad. Joey is een van die speciale BOA’s. Verslaggever Ewout de Bruijn ging een dag met hem op pad. Ook vertelde burgemeester Paul Depla (PvdA) aan Ewout waarom Breda heeft gekozen voor BOA’s bij de aanpak van georganiseerde misdaad.
Podcast: Op pad met een ondermijnings-BOA in Breda
00:00:00 Presentator Ewout de Bruijn: Dit is een podcast van het ministerie van Justitie en Veiligheid over het brede offensief tegen de georganiseerde misdaad. Breda is de eerste gemeente in Nederland die handhavers inzet bij de bestrijding van die georganiseerde misdaad.
00:00:14 BOA Joey: Ik sta momenteel op een bedrijf in Hazeldonk en bij de controle daarvan tref ik ja, ik denk misschien wel meer dan 100 kentekenplaten aan. Allemaal Portugees. Het zijn allemaal Portugese platen, maar allemaal met dezelfde nummers, en sommige platen treffen ik hier ook 2 of 3 keer aan.
00:00:30 Burgemeester Depla: Als je niet uitkijkt is het een soort olievlek die de samenleving, ja, steeds meer raakt op steeds meer sectoren in de samenleving ook invloed gaat hebben. Ik vergelijk het wel eens met onkruid wat in je tuin komt. Die ondermijnende criminaliteit is je onkruid en als je dat niet wiedt... binnen de kortste keer is je tuin echt heel snel naar de knoppen.
00:00:51 Presentator Ewout de Bruijn: Criminelen proberen voor illegale activiteiten steeds vaker gebruik te maken van legale bedrijven en diensten. Zo vervagen normen en neemt het gevoel van veiligheid en leefbaarheid af. Dit wordt ondermijning genoemd. Ik ben Ewout de Bruijn en voor deze podcast ben ik in Breda. Daar loop ik een dag mee met Joey, 1 van de BOA's die in de gemeente verantwoordelijk is voor het aanpakken van ondermijning.
00:01:14 BOA Joey: Nou, goedemorgen weekstart voor week 3 januari 2023. En we gaan eens kijken wat de lopende casu•stieken zijn en wat wij vandaag en de aankomende tijd gaan doen. Ik denk dat het goed is om ook weer een klein stukje vanuit de DOR (Digitaal Opkopers Register) in kaart te gaan brengen, binnen het Bredase. En dan eigenlijk voornamelijk te zitten op goudsmeden en juweliers en dat soort zaken. Omdat we de laatste tijd wel zien dat er ook steeds vaker criminelen gebruikmaken van deze locaties voor het witwassen of het krijgen van goederen. Daarvoor hebben we er vandaag ook een aantal op de planning staan.
00:01:51 Collega-BOA 1: Dat is zeker interessant om even te kijken daar. Zijn dat nog bekende mensen die daarachter zitten of niet? Weten we dat nog niet? 00:01:57 BOA Joey: Nee, voor nu nog niet en ik denk dat het daarom ook goed is om daar juist dus eens een keer een gesprek aan te gaan, ook met die mensen.
00:02:04 Collega-BOA: Het ziet er wel uit als een typische typisch pand ja.
00:02:08 BOA Joey: Ja, goed en buiten het feit dan - en dan kijk ik jou ook heel eventjes aan - dat we deze ook aanpakken. Dat is vorige week geweest dat er een persoon is gecontroleerd. Die had ook grote hoeveelheid contanten en goud bij zich die die in Breda heeft omgeruild. En daar is toen FLEX naar binnen gegaan, ook voor het Digitaal Opkoop Register, en dat bleek ook gewoon 1 grote puinhoop te zijn.
00:02:29 Presentator Ewout de Bruijn: Uit onderzoek in 2022 van RTL Nieuws blijkt dat in de regio Breda relatief veel mensen wonen die zich bezighouden met ondermijnende criminaliteit. Wat maakt de stad zo aantrekkelijk voor criminelen? Daarover burgemeester Paul Depla.
00:02:44 Burgemeester Depla: Kijk, we zijn een stad aan de grens, en een stad aan de grens, ja, die heeft altijd last van criminaliteit. Omdat criminelen zich juist altijd over die grens willen bewegen. En wat dat betreft hebben we een traditie waarin gesmokkeld wordt en ook een traditie die zich heeft voortgezet in bijvoorbeeld drugshandel, import en export. Ja, en dan zijn we als Breda helaas een plek tussen Rotterdam en Antwerpen in liggend, waar veel mensen een graantje meepikken aan die vorm van criminaliteit.
00:03:28 Presentator Ewout de Bruijn: In Breda zijn 8 handhavers voortdurend bezig met het bestrijden van ondermijning. Die vorm van criminaliteit is soms dichterbij dan mensen zich realiseren, zegt Depla.
00:03:38 Burgemeester Depla: Ja, en de meeste mensen denken bij criminelen: dat zijn mensen in boevenpakken en met een pistool. Maar de meeste criminele acteren, net zoals u en ik, gewoon in pakken zoals u en ik ook gewoon dragen en in werkzaamheden waar over het algemeen, waar misschien 70% tot 75% van de activiteiten eigenlijk illegaal is, en die 25% is illegaal. Maar die legale activiteiten worden dan ook vaak gebruikt als dekmantel voor illegale activiteiten. En dan gaat het over de goudsmid, maar dan gaat het ook over bijvoorbeeld de notaris die uiteindelijk toch net weer die crimineel z'n pand heeft, waar die uiteindelijk z'n drugspand kan krijgen. En dan zegt die notaris: "ik ben niet echt crimineel, want 9 van de 10 acties die ik laat passeren, die zijn echt gewoon voor legale mensen." Ja, dat klopt, meneer notaris, maar die ene daarmee faciliteert hij wel ondermijnende criminaliteit. En het is uw taak om daar tegenop te treden.
00:04:33 Presentator Ewout de Bruijn: En datzelfde geldt voor juweliers en goudsmeden. Zij moeten in het Digitaal Opkopers Register bijhouden van wie ze bijvoorbeeld goud of sierraden inkopen en ook aan wie ze verkopen. Het register moet heling van gestolen goederen tegengaan. Joey en zijn collega's bezoeken een juwelier in de Bredase binnenstad om te controleren of hij dat DOR-register invult. [BOA's doen de deur open en stappen naar binnen]
00:05:05 Collega-BOA 2: Wij komen in verband met een DOR-controle. Juwelier: En wat is een DOR-controle? Collega-BOA 2: Een Digitaal Opkopers Register. Juwelier: Dat heb ik. Collega-BOA 2: Dat heeft u? Top! Ja, dat zouden we heel even willen zien, als dat kan. BOA Joey: Wilt u het er even bij pakken?
00:05:26 Collega-BOA 2: Dat zouden we even willen zien, als dat kan. BOA Joey: In principe wat we doen hè, want ik zie dat u al een Digitaal Opkopers Register heeft, dus dat is supergoed. Wat we daarmee controleren, is wat u op voorraad heeft, of wat ook nog daadwerkelijk op voorraad is en zo.
00:05:37 Juwelier: Ja, eens even kijken. Dit bijvoorbeeld heb ik allemaal dan verkocht. Ja, maar moet ik dat nou 1 voor 1? BOA Joey: Als je zoiets verkoopt wel ja. Juwelier: 1 voor 1? BOA Joey: Ja. Dus u verkoopt mij deze ring deze ring. Dan kunt u dat hierin [in het DOR-register] vastleggen.
00:06:01 Presentator Ewout de Bruijn: [BOA's en Ewout zitten in de auto] Nou, zo rijden we dan door het centrum van Breda. Een beetje van controle naar controle. Joey het is heel divers hè, wat jullie vandaag doen?
00:06:08 BOA Joey: Ja, klopt, wij zijn vandaag bezig met meerdere branches, meerdere zaken. Ja, en dat doen we eigenlijk ook om het zo divers mogelijk te houden dat de branche ook nooit weet dat gelijk de hele branche gecontroleerd wordt. We proberen het daarom zo veelvoudig divers te houden.
00:06:24 Presentator Ewout de Bruijn: We begonnen bij een bij een juwelier. Wat was nou voor jullie de aanleiding om daar naar binnen te gaan?
00:06:31 BOA Joey: Nou goed, zoals we dat vanochtend ook besproken hadden. Van juweliers zien wij gewoon dat het een kwetsbare branche is. Dus vandaar dat deze dan ook bezocht wordt. Waarbij we dan ook al zagen dat er wel het een en ander aan personen in en rondom het pand zijn geweest die wij kennen als verdachte subjecten. Dat was dat ook een van de redenen dat we daar eens een controle gingen uitvoeren.
00:06:50 Presentator Ewout de Bruijn: Jullie hebben dan gecontroleerd of die meneer z'n administratie goed op orde had?
00:06:54 BOA Joey: Ja klopt, onder andere ja. Wij controleren op dat moment of meneer z'n administratie goed in orde heeft. Maar je kan dan bijvoorbeeld ook denken: elk pand heeft een bestemmingsplan, dus wat houdt hij zich daaraan? Dus niet dat hij als juwelier te boek staat, maar dat het eigenlijk een groot cafe is. En verder houden we onze ogen natuurlijk open voor andere strafbare zaken die wij tegen kunnen komen tijdens de controle.
00:07:13 Presentator Ewout de Bruijn: Controles zoals deze zijn een belangrijk instrument, zegt burgemeester Paul Depla van Breda.
00:07:19 Burgemeester Depla: Wat we als gemeente ook moeten doen, is ervoor zorgen dat ons gemeentebestuur niet faciliterend is voor de ondermijnende criminaliteit. Geen vergunningen geeft waarmee criminele activiteiten worden gefaciliteerd. Maar ook toezicht houden. Bijvoorbeeld op bedrijventerreinen. En alert zijn op datgene wat je ziet op die bedrijventerreinen. En met die BOA's zijn in feite eigenlijk die toezichthoudende aspecten, die toezichthouden, wat gebeurt er eigenlijk voor bijzondere activiteiten die duiden, of eigenlijk wijzen op ondermijnende criminaliteit? Daar zijn die BOA's heel erg belangrijk voor. En dan gaat het ook over controles bij bijvoorbeeld sishalounges. Want wat gebeurt er eigenlijk? En moet dan gelijk de politie naar voren stappen? Of heb je dan een BOA die een eerste verkenning kan doen, kan zien wat er gebeurt. En dat we dan op een gegeven moment op basis van die informatie met elkaar kunnen bekijken: hoe gaan we die ondermijnende criminaliteit dan op de meest effectieve manier aanpakken? Stapt de politie naar voren? Stapt de Belastingdienst naar voren? Trekken we als gemeente de vergunning in? En deze BOA's zijn een soort voelhorens, een soort verkenners, die daarbij heel erg belangrijk zijn.
00:08:18 Presentator Ewout de Bruijn: Depla ziet de inzet van de BOA's als een effectieve manier om het bestuursrecht toe te passen. Met als doel om criminelen nog beter in de gaten te houden. Maar nemen die BOA's geen taken over van de politie? Depla vindt van niet.
00:08:33 Burgemeester Depla: Ja, je moet altijd uitleggen: wat doen die ondermijnings-BOA's precies? Want soms zeggen mensen, denken mensen, het zijn mensen die het werk van de politie overnemen. Dan zeggen we: 'Nee, het is aanvullend op het werk van de politie. De politie is op zoek naar de kilo's en de kerels. Wij [de BOA's] zijn op zoek naar de panden waar het gebeurt, om ervoor te zorgen dat die panden worden aangepakt. Dat die panden, eigenlijk zou je kunnen zeggen, de fabriekshallen of de bedrijfspanden van de georganiseerde criminaliteit, of de ontmoetingsplekken van de georganiseerde criminaliteit, dat die niet meer kunnen functioneren. Dat is onze rol als gemeente. Heel vaak zeggen mensen ook: 'Jij bent bezig met ondermijnende criminaliteit, ben je dan niet ineens een sheriff?' Nee, ik ben geen sheriff, ik ben gewoon iemand die mijn bestuursrechtelijke instrumenten inzet om die locaties van de georganiseerde criminaliteit uit het proces te halen. En in een aantal opzichten: zonder bedrijfshallen, geen productie en geen criminele industrie. En zie welke rol je als gemeente hebt om ervoor te zorgen dat die criminele industrie niet kan landen in jouw gemeente. En dat je op een gegeven moment effectief, door toezicht en handhaving, eigenlijk die criminele industrie kan stoppen. En dat doen onze BOA's. En als je dat uitlegt, dan zeggen heel veel mensen: 'Waarom hebben wij dat eigenlijk niet bedacht?
00:09:48 Presentator Ewout de Bruijn: [BOA's en Ewout zitten in de auto] De A16, de snelweg die je neemt als hier vanuit Noord- en West-Nederland richting Belgi‘ gaat. Met de borden zo vlak voor de grens dat je naar de transportzone kan, het industrieterrein Hazeldonk dat ook bij Breda hoort. We rijden nu de afrit hier op. Verderop ook een politieauto die een andere auto aan het controleren is. Dus er vinden hier meer acties plaats zo in het grensgebied. Een Audi van de politie die een Golfje aan de kant gezet heeft. En nu daar de kofferbak open heeft, aan het kijken is. En wij draaien het parkeerterrein op. En zo hier, net voordat je onder het viaduct doorgaat en dan de grens oversteekt, gaan wij langs het talud naar rechts en dan draaien we dat industrieterrein op. En dan hier helemaal aan de rand van het industriegebied, tegen de snelweg aan, en ook tegen de gemeentegrens aan, want we zien hier het bord dat we Hazeldonk en daarmee de gemeente Breda verlaten. Maar hier zit een transportbedrijf dat dus eerder gecontroleerd is. Waar arbeidsmigranten in caravans zaten onder erbarmelijke omstandigheden. De loods is open. Er is hier bedrijvigheid, dus we gaan nu binnenkijken. Nou, we lopen nu in de hal van dat transportbedrijf. [Ze lopen naar binnen]
00:11:36 BOA Joey [in het Engels]: Hi. We came to check the building, to check your company. Because the last time we checked your company there were some things not good.
00:11:50 Presentator Ewout de Bruijn: Kijk, hebben we hier de foto's van de vorige controle. Een jaar geleden was dat ongeveer.
00:11:55 BOA Joey: Ja klopt, en je ziet ook duidelijk, zeg maar waar de caravans op dit moment [op het moment dat de foto's een jaar geleden genomen zijn] staan. Maar vooral wat je ook ziet gewoon hoe ontzettend slecht de stroomvoorziening is afgewerkt. En doordat de stroomvoorziening zo ontzettend slecht is afgewerkt, geeft dat ook gewoon een hele gevaarlijke situatie. Buiten het feit dat dit gewoon echt hele slechte omstandigheden zijn voor de mensen, is het ook gewoon levensgevaarlijk omdat dit gewoon elk moment in brand kan vliegen wanneer de personen in de caravan zitten. En dit zijn echt situaties die wij gewoon echt niet willen zien. Als persoon niet, en ook zeker niet als gemeente wil je gewoon niet dat mensen er zo bij zitten. Dus dat geeft dan ook echt wel een goed gevoel dat we ook aan deze situatie een einde hebben kunnen brengen. Wat we dus ook zien door middel van deze hercontrole, dat deze caravans ook echt daadwerkelijk weg zijn.
00:12:40 Presentator Ewout de Bruijn: Ja, alle communicatie die je hier ziet hangen, aanwijzingen voor medewerkers, verbodsbordjes, echt alles is in het in het Portugees. Het lijkt alsof hier nooit een Nederlander komt.
00:12:50 BOA Joey: Nee, klopt, en dat zijn dingen die wij dus dan ook meenemen. Vaak zien wij dat in dit soort situaties, wat we de vorige keer ook aantroffen, dat er [op de bordjes] boetebedragen op staan of dat er bepaalde waarschuwingen op staan waarvan ze niet willen dat de Nederlandse collega's dat kunnen lezen. Dus kiezen ze ervoor om dat in een andere taal te doen. Ja, wat we dan ook nog vaak zien, is net als deze heren, een meneer die spreekt goed Engels, maar we spreken allebei geen Nederlands, waardoor ze ervoor kiezen om het in hun eigen taal te doen. [Joey telefoneert met een collega] Ja, ik sta hier momenteel op een bedrijf in Hazeldonk en bij de controle daarvan tref ik ja, ik denk misschien wel meer dan 100 kentekenplaten aan. Allemaal Portugees. Het zijn allemaal Portugese platen, maar allemaal met dezelfde nummers. En sommige platen tref ik hier ook 2 of 3 keer aan. En je voelt ook dat sommige gewoon van plastic, hard plastic, zijn gemaakt, waarbij andere, zeg maar, 'echt' zijn. Snap je wat ik bedoel? Dus je voelt daar echt wel een verschil in. Heb jij daar iets meer verstand van als het aankomt op Portugese platen? Want ik weet in Nederland dat dat niet zomaar kan. [Joey krijgt antwoord en hangt daarna op] Ja, super, het zijn echt zijn echt ontzettend veel hoor. Ja, dat is goed, ga ik doen. Dankjewel, oke, hoi hoi! Nou heb ik van heel veel dingen verstand, maar qua wetgeving omtrent de kentekenplaten, zeker de buitenlandse, heb ik iets minder. Dus ik heb een hulplijn ingeschakeld. En dat zijn de collega's van team Infra, dus team Verkeer eigenlijk. Die worden nu eventjes gecontact, en die gaan mij over een paar minuten terugbellen wat hier de bedoeling van is.
00:14:19 Presentator Ewout de Bruijn: Ja, want het zijn heel veel kentekenplaten ja, je zegt het al, sommigen, die voelen gewoon echt en anderen, die voelen gewoon nep. En wat die meneer net zei van ja, als we ergens een kentekenplaat verliezen, dan hebben we altijd weer een kentekenplaat om er op te plakken.
00:14:33 BOA Joey: Ja, klopt dat is eigenlijk de verklaring die de meneer gaf ja. En die vind ik wel dubieus. Die vind ik wel bijzonder.
00:14:39 Presentator Ewout de Bruijn: Ja jij dan nog wel ja, maar als we de papieren hebben, dan mag het.
00:14:41 BOA Joey: Ja, klopt, en op het moment dat je dan ook vraagt: van, kunt u die papieren aantonen, dan kan dat dan weer niet, want die heeft die dan weer niet bij zich. Dus ook dat maakt het verhaal niet echt geloofwaardig. oke, hoi, hoi, dankjewel. Nou, ik heb in ieder geval uitsluitsel. Ik ben net gebeld door de collega's daarvan: Portugal is nog een van de weinige landen waar je geen echtheidskenmerken op je kenteken hoeft te hebben. Dus je mag gewoon bij een bouwmarkt gewoon jouw kenteken kopen en of je die dan een keer koopt of tien keer koopt, dat maakt in Portugal helemaal niet uit. Dus in principe, zoals het hier nu ligt, mag het volgens de wet en regelgeving, ondanks dat het toch vreemd is. Maar het is wel toegestaan.
00:15:24 Presentator Ewout de Bruin: Bij de controle van het transportbedrijf wordt dus niets onrechtmatigs gevonden. De inzet van handhavers bij de bestrijding van ondermijnende criminaliteit bewijst daarmee opnieuw z'n voordeel en ook andere gemeenten kunnen profiteren van de Bredase ervaringen, zegt burgemeester Paul Depla.
00:15:41 Burgemeester Depla: Andere gemeenten kunnen dat ook makkelijk doen. Wat wel heel erg belangrijk is, is dat je als gemeente je basis op orde hebt. En dat betekent dat je als gemeente weet waar je naar moet gaan kijken en dat je ook hier informatie op orde hebt. Want als je als ondermijningsboa als een zeg, maar als een, als, als een ongericht gaat zoeken naar ondermijnende aspecten, dan ben je een beetje op zoek naar een speld in een hooiberg. Je moet zorgen dat je weet waar je op moet letten en je moet ook zorgen waar de kwetsbaarheden in je eigen gemeente liggen, want dan kun je onze ondermijningsboa's veel gerichter inzetten en dan zijn ze veel succesvoller om die criminele industrie te stoppen.
00:16:13 Speaker 1: Dit was een podcast van het ministerie van justitie en veiligheid over het brede offensief tegen de georganiseerde misdaad. Wilt u meer weten over de aanpak van georganiseerde misdaad? Kijk dan op Nederlandtegengeorganiseerdemisdaad.nl. Hebt u het idee dat bij u in de omgeving ook sprake is van ondermijning bel dan met meldmisdaadanoniem op telefoonnummer 08007000.
