Verhalen uit de praktijk | 03-10-2023

Wanneer media berichten over succesvolle drugsvangsten, gaat het vaak over onderschepping van zeecontainers in de Rotterdamse haven. Maar mogelijk doordat de controles daarop succesvoller worden, en met oog op risicospreiding, versturen criminelen drugs ook steeds vaker via de post. Want in pakketjes en zeker in brieven kun je weliswaar minder grote hoeveelheden kwijt; bij elkaar gaat het toch om serieuze volumes. “Criminelen worden steeds brutaler”, weet Michiel Kok, teamchef Opsporing bij Dienst Infrastructuur van de politie. “Een tijdje terug vonden we in een postpakket nog een computerkast met 30 kilo drugs erin. We hebben als Nederland nu eenmaal een uitstekende logistieke infrastructuur. Dat geldt óók voor de post. En daar wordt helaas misbruik van gemaakt.”

In 2016 richtte de politie binnen de dienst Infrastructuur daarom een speciaal Post Interventie Team (PIT) op. Kok: “Het PIT richt zich primair op projectmatige opsporingsonderzoeken. Het zijn vaak langdurige onderzoeken naar criminele samenwerkingsverbanden die misbruik maken van het postsysteem. Daarnaast houdt het PIT zich in brede zin bezig met de bestrijding van deze vorm van ondermijnende criminaliteit. Daarbij gaat het om een combinatie van voorkomen, verstoren en bestrijden.”

Focus op export

Het PIT richt zich op illegale goederen die via de post verzonden worden. Met name de export van synthetische drugs vanuit ons land is een groeiend probleem. Kok: “Nederland wordt daar ook op aangesproken door buitenlandse overheden. Drugs die hier geproduceerd worden gaan de hele wereld over, tot aan Nieuw-Zeeland aan toe.” De cijfers geven hem gelijk. Zo onderschepte de Douane in de eerste helft van 2023 in bijna 13.500 brieven en pakketten kleine en grotere hoeveelheden drugs, met name synthetische drugs. Het overgrote deel daarvan zat in brieven. “En dat maakt de aanpak extra moeilijk, want vanwege het briefgeheim is er toestemming van de rechter-commissaris nodig om een brief open te mogen maken.” 

Bij de aanpak van deze praktijken werken de politie, de Douane en het OM nauw samen.
Zo heeft de Douane al jaren een werklocatie op het sorteercentrum van het grootste postbedrijf van Nederland. Hier komen vrijwel alle brieven en pakketten langs die vanuit Nederland naar het buitenland gestuurd worden. En ook de inkomende post gaat langs deze locatie, zodat de post op een efficiënte manier kan worden gecontroleerd op de aanwezigheid van illegale goederen. “Bij die controles maakt het Douane Landelijk Tactisch Centrum een risico-inschatting”, vertelt een teamleider op de werklocatie van de Douane in Den Haag. “Dat doen ze aan de hand van informatie over verdachte pakketten vanuit handhavingspartners en diverse risicofactoren. We maken daarbij gebruik van aangifte-informatie. Voor elk pakket dat via de internationale post naar Nederland wordt verstuurd, moet namelijk verplicht een aangifteformulier worden aangeleverd. De informatie op dat formulier analyseren we.”

De pakketten die de Douane op basis van haar analyses extra wil controleren, gaan voor de veiligheid van de medewerkers eerst nog door een scanapparaat, om de mogelijke aanwezigheid van gevaarlijke stoffen vast te stellen. Wanneer er in een pakket iets illegaals wordt aangetroffen neemt de Douane het in beslag en draagt het waar mogelijk over aan het PIT. Het Openbaar Ministerie start dan een strafrechtelijk onderzoek. Als zij voldoende bewijs kunnen aantonen voor de export van harddrugs, staat de verdachte mogelijk een gevangenisstraf te wachten.”

Speurhonden

Naast de controles op basis van aangifte-informatie, vinden in het postsorteercentrum verschillende aanvullende controles plaats. Daarbij gaat het zowel om steekproeven als om fysieke beoordeling. Medewerkers maken daarbij gebruik van speurhonden, maar ook van jarenlange ervaring met het signaleren van bijzonderheden. “Criminelen verzinnen allerlei trucs om hun spullen te verstoppen of voor onze scan onzichtbaar te maken. Ze worden daarbij steeds creatiever. Maar wij zien meer dan ze waarschijnlijk denken…”

Hoewel de Douane dus steeds effectiever wordt met haar controles op illegale waren in de post, is het een illusie alles te kunnen onderscheppen. Daarvoor zijn de hoeveelheden simpelweg te groot. Om de controles én opsporing te kunnen versterken wordt de komende jaren daarom extra geïnvesteerd in samenwerking en intelligence. Dat gebeurt met de oprichting van het Hit And Run Post team (HARP), dat zal werken volgens de uitgangspunten van het al 25 jaar succesvol opererende Hit And Run Cargo (HARC); een samenwerkingsverband van Douane, FIOD, zeehavenpolitie en het Openbaar Ministerie in Rotterdam. 

“Daar waar het HARC-team zich bezighoudt met ondermijningsonderzoeken op het gebied van internationaal containervervoer tussen buitenlandse havens en de Rotterdamse haven, zal het HARP-team zich focussen op drugsverzendingen per post vanuit Nederland naar het buitenland”, vertelt Stefan Lindaart, die namens de politie deel zal nemen aan het nieuwe team. Het team zal in eerste instantie bestaan uit collega’s van politie en Douane en het Openbaar Ministerie. “Het zal gaan om relatief korte onderzoeken van 6 tot 8 weken, waarin we enerzijds strafrechtelijk onderzoek doen en anderzijds nog beter zich willen krijgen op de modi operandi.” 

Preventie

Voor postbedrijven wordt intussen gewerkt aan een e-learning: een gezamenlijk product van de Douane, de politie, diverse post- en pakketbedrijven en verschillende partners in het veiligheidsdomein, waaronder de Platforms Veilig Ondernemen. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de kennis van een aantal ervaringsdeskundigen (ex-criminelen). Zo krijgen bedrijven inzicht in de kwetsbaarheden van hun eigen pakketdiensten en kunnen ook zij hun bijdrage aan de aanpak versterken.

De e-learning is een goed voorbeeld van een preventieve maatregel. Want ook die zijn nodig om misbruik van het postsysteem tegen te gaan, weet Kok. “Kwetsbare jongeren en studenten denken dat het makkelijk geld verdienen is: een envelop met wat XTC versturen. Zij staan hier niet bij stil dat hier een maximale strafmaat op zit van 12 jaar. Daarom investeren we bijvoorbeeld ook in mediacampagnes om ze daar bewust van te maken.” 

Extra vooraangifte

Ook wet- en regelgeving kan een bijdrage leveren aan een effectievere aanpak van drugsverzendingen via de post. Zo worden koeriersbedrijven bij een internationaal transport binnenkort verplicht om een extra vooraangifte te doen. De teamleider van de Douane vertelt: “Daarmee kunnen we als Douane eerder in het logistieke proces al een deel van onze taken uitvoeren. We kunnen dan al anticiperen op mogelijke risico’s en tegelijkertijd de verstoring van het postproces verder beperken.” 

Want ook dat is van maatschappelijk belang: mensen willen op de betrouwbaarheid van post- en koeriersdiensten kunnen blijven rekenen. “We proberen onze werkprocessen daarom zo goed mogelijk op die van de postbedrijven af te stemmen en we bekijken hoe we de samenwerking verder kunnen verbeteren. Zo zijn we nu aan het testen met de inzet van algoritmen bij scanbeelden. Zo willen we met minder mensen en minder overlast meer pakketten kunnen beoordelen.”

Teamchef Kok van de politie besluit: “We zien tegenwoordig steeds vaker dat criminelen hun waar verder weg op de post doen, omdat de controles hier en in de buurlanden strenger worden. Ze rijden dan bijvoorbeeld naar Oostenrijk om daar een pakket op de post te doen. Daarom werken we ook samen met buitenlandse korpsen. Maar het is wel een teken. Criminelen moeten weten dat Nederland zich niet leent als doorvoerhaven.”